Boyayır, yeyilir, sağaldır…

Boyayır, yeyilir, sağaldır…

Sənayedə göy zabanın yerüstü hissəsindən yun parçaları göy rəngə boyamaq üçün istifadə edilir. Bir çox qərb ölkələrində onu tərəvəz kimi də yetişdirirlər. Qida məqsədilə əsasən bitkinin təzə yarpaqlarından istifadə olunması daha geniş yayılıb. Çiçəkləri isə əsasən təzə və şəkərlənmiş halda tətbiq edilir.

Onu xiyarın əvəzedicisi kimi müxtəlif salat, sous, qarnir, soyuq şorba və borşlara qatırlar. Payızda toplanmış köklərindən əsasən yaşıl yağ hazırlanır, bitkinin kökləri pendir, kəsmik və xamaya əlavə edilməklə yeyilə bilər. Müxtəlif içkilərin ətirləndirilməsi üçün də ondan istifadə edilir. Göy zaban ətə və balığa qeyri-adi iştahaaçıcı dad verir. Təzə və qurudulmuş çiçəkləri likyor və qənnadı sənayesində keyfiyyətli xammal sayılır.

Onu əczaçılıq sənayesində boqato da adlandırırlar və bunu iki cür izah edirlər. Birinci versiyaya görə, “boqato” ərəb dilində “abu raş” sözündən götürülüb, tərcümədə “tərin atası” mənası verir və bu, bitkinin güclü tərlədici təsiri ilə əlaqədardır. Digər versiyaya görə, onun adı “burra” sözündən götürülüb və latınca”kobud yun parça” deməkdir.

İngiltərədə I Yelizavetanın hakimiyyəti illərində bitkinin çiçəkləri bütün salatlara əlavə edilirdi və elə hesab edirdilər ki, göy zaban onu yeyənlərdə xoş hisslər oyadır. İngilis təbibləri lunatizm, melanxoliya və mənfi əhvali-ruhiyyəni bitkinin şirəsi ilə müalicə edirdilər. Hazırda Avropada göy zabanın toxumlarından əldə edilən yağ diqqətlə tədqiq edilir.

Maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırdığına görə bir çox daxili orqanların xəstəliklərində diyetik qida kimi qəbul edilir. Revmatik, podaqrik və digər oynaq, sümük və əzələ ağrılarında da onun tətbiqi müsbət nəticələr verir. Bitki əsasında hazırlanan preparatlar böyrəküstü vəzin qabıq maddəsinə stimuləedici təsir göstərərək adrenalin sintezini artırır və orqanizmi təbii olaraq tonuslandırır.

31.05.2020 07:48